Get Carter!

Een enigszins vervallen betonnen parkeergarage uit de jaren 60, met op de bovenste verdieping een café dat nooit is opengegaan...

Wellicht klinkt dit vele Mechelaars bekend in de oren als een referentie naar het beruchte Euroshopping complex dat weldra zal worden afgebroken.

We hebben het hier echter over het Trinity Centre Multi-Storey Car Park te Gateshead, Engeland, één van de meest karakteristieke voorbeelden van het zogenaamde brutalisme dat de betonarchitectuur van de jaren 60 zo heeft gekenmerkt. Ook in dit gebouw is het panoramische café nooit in gebruik genomen en vertoont het beton verschijnselen van verval. Ook dit gebouw wordt door velen als een stadskanker beschouwd en de voorgestelde afbraak wordt dan ook door velen toegejuicht.

Aan dit parkeergebouw wordt echter ook een culturele waarde toegeschreven: het speelde immers een voorname rol in de Britse cultfilm Get Carter uit 1970 met Michael Caine in de hoofdrol. Cinefielen en architectuurhistorici pleiten dan ook voor een behoud van het gebouw, des te meer daar de voorgestelde nieuwe ontwikkeling van het terrein een banale Tesco-supermarkt zal inhouden, een structuur die zeker niet de uitstraling van het bestaande complex zal bezitten.

Deze discussie aktualiseert de problematiek van het recente erfgoed: alhoewel het brutalisme thans algemeen wordt beschouwd als een lelijke getuige van de visie van een bepaalde periode, en er voor deze structuren dikwijls waardevolle historische stadskernen werden vernietigd, is het vanuit erfgoedstandpunt wel te verantwoorden om een aantal zeer karakteristieke voorbeelden van brutalistische architectuur als monument te beschermen. Gezien de cinematografische connectie aan het parkeergebouw te Gateshead een iconisch karakter verleent, lijkt dit gebouw een goede kandidaat te zijn om als Europees monument van het brutalisme te dienen.

Mazoutweg

De petroleuminstallaties van Antwerpen-Zuid liggen er grotendeels verlaten bij. De natuur neemt langzamerhand terug bezit van de terreinen, niettegenstaande de vervuilde gronden bloeit er een weelderige plantengroei. Enkele verlaten fabrieksruïnes en petroleumtanks zorgen voor een desolate sfeer van verval. De straten werden grotendeels opgebroken, wellicht om het ontstaan van illegale verblijfplaatsen voor woonwagens te ontmoedigen.
Deze terreinen zullen worden gesaneerd en een nieuwe bestemming krijgen. Verscheidene plannen hieromtrent werden reeds uitgewerkt.

Hopelijk zal hierbij een typisch deel van het aanwezige industriële erfgoed worden bewaard. De bovengrondse petroleumleidingen bijvoorbeeld, een zeer karakteristiek en beeldbepalend element, zouden prima in de vernieuwde site kunnen geïntegreerd worden. Jammer genoeg is veel erfgoed hier reeds vernietigd, onder andere historische raffinaderijen en tanks die gebouwd werden na de verwoestende brand van 1904.

De Mazoutweg enkele jaren geleden...

... en nu jammerlijk opgebroken

Maar er is ook het toponymische erfgoed. De straten in de petroleumzone dragen kenmerkende namen zoals Mazoutweg, Olieweg, Lakweg, Lysolweg, Naftaweg,.... Het verdient aanbeveling dat bij een herinrichting van het gebied deze oude namen bewaard blijven, en niet vervangen worden door nietszeggende en niet ter zake doende benamingen zoals bijvoorbeeld Zonnebloemenlaan (men zou zich in een banale villawijk wanen) of Burgemeester Bob Coolslaan (Bob wie? Ah ja, dien ene die den Entrepot heeft laten afbreken...). Maar wellicht zullen de heren architecten en projectontwikkelaars reclameren dat een naam als Mazoutweg een negatief imago uitstraalt, niet in hun visie past en afbreuk doet aan de commerciële waarde van het project.

De geschiedenis heeft echter haar rechten: de oude petroleumhaven heeft in grote mate bijgedragen tot de groei van Antwerpen tot wereldcentrum van de petrochemie, en deze erfenis is iets waar de stad fier mag op zijn.

Straatnamen zijn óók erfgoed!

Het kan anders en beter!

Reeds meerdere malen hebben we in deze kolommen reeds het drama van de sloop van het goederenstation Antwerpen-DS aangehaald. Hoewel het hoofdgebouw er thans nog staat, gaan de werken op de site onverdroten verder. De bijgebouwtjes werden afgebroken, en het hoofdgebouw staat nog steeds wijd open en toegankelijk voor dieven en vandalen...

Het enorme potentieel van dit gebouw wordt echter duidelijk als we naar voorbeelden kijken van hoe een vergelijkbaar gebouw succesvol werd gerenoveerd. Ver moeten we niet zoeken: enkele kilometers zuidwaarts werd het zeer vergelijkbare gebouw van het goederenstation Antwerpen-Kiel in ere hersteld en smaakvol heringericht als bankgebouw.





Waarom kan zulks niet ook met Antwerpen-DS gebeuren? Resultaat zou een stijlvol uithangbord betekenen voor de Hogeschool Antwerpen die op deze gronden een campus wil uitbouwen.

Dat er toch voor afbraak wordt geopteerd, kan op meerdere dingen wijzen. Hetzij hebben de betrokken bewindslui een totaal gebrek aan belangstelling voor de erfgoedkundige waarde van het complex, hetgeen getuigt van een manifeste intellectuele afstomping. Hetzij is dit de uiting van een duistere verborgen agenda gebaseerd op een bewuste slechte wil om dit erfgoed te vernietigen, met dezelfde ijver waarmee destijds de Koninklijke Stapelhuizen werden afgebroken.

In beide gevallen hebben we te maken met een zielig wanbeleid dat een cultuurmaatschappij onwaardig is.